Rượu Cognac là gì? Giải mã từ Nguyên liệu, Quy trình đến Cách thưởng thức

Từng chinh phục giới quý tộc Pháp và hiện diện trên bàn tiệc hoàng gia Anh, Cognac không chỉ là một loại đồ uống – mà còn là một kiệt tác được tạo ra công phu, ủ hàng thập kỷ trong thùng gỗ sồi để đạt đến hương vị sâu thẳm, mượt mà khó cưỡng. Đây là một cuộc hành trình khám phá tinh hoa mà bất kỳ người sành rượu nào cũng nên trải nghiệm.

I. Cognac là gì? Vì sao được mệnh danh là “chất lửa hoàng gia”

1. Cognac là gì?

Cognac là một loại rượu mạnh (brandy) đặc biệt, được làm bằng cách chưng cất rượu vang trắng. Dù có nguồn gốc từ rượu vang, Cognac trải qua quy trình chưng cất hai lần, làm tăng đáng kể nồng độ cồn (thường khoảng 40% ABV khi đóng chai).

Nồng độ cồn cao không chỉ bảo quản rượu lâu hơn mà còn tạo nên "ngọn lửa" đặc trưng của Cognac, ngăn cản sự phát triển của vi khuẩn và duy trì hương vị ổn định theo thời gian.

Tên gọi "Cognac" được bảo vệ chặt chẽ và chỉ dành cho rượu brandy được sản xuất duy nhất tại vùng Cognac, thuộc Tây Nam nước Pháp, theo các quy định nghiêm ngặt về khu vực địa lý và quy trình sản xuất. Điều này biến Cognac thành biểu tượng của sự độc quyền và chất lượng.

Rượu Cognac sở hữu gam vàng sẫm sang trọng

2. Nguồn gốc và xuất xứ

Cognac bắt nguồn từ thế kỷ 16 tại vùng đất cùng tên ở Pháp. Không có một cá nhân duy nhất nào được ghi nhận là người sáng tạo ra Cognac. Thay vào đó, đây là thành quả của sự phát triển dần dần kỹ thuật chưng cất rượu vang của người dân địa phương qua nhiều thế hệ.

Mục đích ban đầu là để bảo quản rượu vang trắng trong quá trình vận chuyển đường dài, biến nó thành một dạng rượu mạnh hơn và cô đặc hơn.

3. Vị thế trong văn hoá Pháp và thế giới

Tại Pháp, Cognac không chỉ là thức uống mà còn là biểu tượng văn hóa của sự tinh tế, sang trọng và lịch lãm. Nó vinh dự xuất hiện trong nhiều dịp trọng đại, từ dạ tiệc hoàng gia đến những lễ kỷ niệm quan trọng.

Chính vì thế, Cognac được ví như ngọn lửa hoàng gia – mang trong mình sức mạnh ấm áp, tinh thần kiên cường và vẻ đẹp quý phái, được những người yêu rượu trên toàn thế giới tôn vinh.

Rượu Cognac đại diện đặc trưng cho chất lửa hoàng gia

II. Cognac được làm từ gì?  trình tạo nên đẳng cấp

1. Nguyên liệu làm rượu Cognac

Cognac chủ yếu được làm từ giống nho trắng Ugni Blanc. Đây là giống nho có hàm lượng axit cao, ít đường và nồng độ cồn thấp khi lên men thành rượu vang, tạo ra một loại rượu nền tinh khiết và trung tính.

Điều này lý tưởng cho quá trình chưng cất thành rượu mạnh, vì nó cho phép rượu phát triển hương vị phức tạp và hấp thụ tốt các tinh chất từ thùng gỗ sồi trong quá trình ủ. Ngoài Ugni Blanc, một số giống nho khác như Folle Blanche và Colombard cũng được sử dụng nhưng với tỷ lệ thấp hơn.

Nho làm rượu Cognac

2. Quy trình sản xuất rượu

Cognac trải qua một hành trình biến đổi diệu kỳ qua 6 giai đoạn chính:

Thu hoạch nho: Nho được hái vào khoảng tháng 9 đến đầu tháng 10, khi độ chín đạt tối ưu để đảm bảo chất lượng nước nho.

Ép và lên men: Nho được ép nhẹ để lấy nước, sau đó nước nho được lên men tự nhiên, không thêm đường hay hóa chất. Kết quả là một loại rượu vang trắng nhẹ, có nồng độ cồn khoảng 7–9%, không dùng để uống trực tiếp mà được dành riêng cho chưng cất.

Chưng cất kép: Đây là bước quan trọng tạo nên bản sắc của Cognac. Rượu vang nền được chưng cất hai lần bằng nồi đồng truyền thống (Charentais alembic still). Lần đầu tạo ra rượu thô (brouillis), lần hai chọn lọc phần tinh túy nhất (gọi là eau-de-vie), đạt độ cồn khoảng 70%.

Ủ trong thùng gỗ sồi: Rượu eau-de-vie sau đó được ủ tối thiểu 2 năm trong thùng gỗ sồi Pháp, chủ yếu từ Limousin hoặc Troncais. Quá trình ủ giúp rượu hấp thụ tannin, chuyển sang màu hổ phách và phát triển hương vị phức hợp của vanilla, trái cây khô, gia vị, tạo độ êm mượt đặc trưng. Đây là giai đoạn quan trọng nhất định hình chất lượng Cognac.

Pha trộn (Assemblage): Đây là nghệ thuật của Master Blender (Bậc thầy pha chế). Các loại eau-de-vie với độ tuổi và hương vị khác nhau sẽ được pha trộn để tạo ra hương vị đồng nhất và phong cách đặc trưng của từng dòng sản phẩm. Mỗi nhà sản xuất có bí quyết pha trộn riêng, được truyền từ đời này sang đời khác.

Hoàn thiện và đóng chai: Cuối cùng, rượu được pha thêm nước cất để giảm nồng độ cồn xuống khoảng 40% ABV, sau đó lọc nhẹ và đóng chai. Một số dòng Cognac cao cấp có thể được ủ thêm một thời gian ngắn trong chai để ổn định hương vị trước khi đưa ra thị trường.

Hoàn thiện và đóng chai rượu Cognac

3. Các tiểu vùng (Crus) làm nên sự đa dạng của Cognac

Vùng Cognac được chia thành sáu vùng nhỏ (Crus), mỗi vùng có đặc điểm thổ nhưỡng riêng, tạo nên hương vị đặc trưng cho eau-de-vie:

Grande Champagne: Được xem là vùng đất tốt nhất, cho ra eau-de-vie có hương thơm tinh tế, cần thời gian ủ lâu để đạt độ chín hoàn hảo.

Petite Champagne: Đất tương tự Grande Champagne nhưng ít đá vôi hơn, cho ra eau-de-vie có chất lượng gần bằng, thường được pha trộn với Grande Champagne để tạo ra Fine Champagne.

Borderies: Vùng nhỏ nhất, đất sét pha đá lửa, cho ra eau-de-vie có hương hoa violet đặc trưng và độ êm mượt nhanh hơn.

Fins Bois: Vùng lớn nhất, đất sét pha đá, cho ra eau-de-vie có hương trái cây tươi và hoa.

Bons Bois & Bois Ordinaires: Các vùng đất bên ngoài, cho ra eau-de-vie có hương vị đơn giản hơn, trưởng thành nhanh.

III. Phân loại Cognac & hương vị đặc trưng

1. Phân hạng rượu Cognac theo thời gian ủ

Cognac được phân hạng chủ yếu dựa trên độ tuổi của loại rượu trẻ nhất trong hỗn hợp pha trộn (assemblage). Các cấp độ phổ biến nhất bao gồm:

VS (Very Special): Loại rượu trẻ nhất trong hỗn hợp phải được ủ ít nhất 2 năm trong thùng gỗ sồi. Dòng này có hương vị tươi trẻ, nhẹ nhàng, thường có hương trái cây tươi và hoa.

VSOP (Very Superior Old Pale): Loại rượu trẻ nhất phải được ủ tối thiểu 4 năm. Hương vị mềm mại, cân bằng hơn, với sự hài hòa giữa hương gỗ sồi và trái cây chín.

XO (Extra Old): Loại rượu trẻ nhất phải được ủ tối thiểu 10 năm (theo quy định mới từ năm 2018, trước đó là 6 năm). Dòng này mang hương vị đậm đà, cực kỳ phức hợp, thường có hương gỗ, cacao, vani, trái cây khô, thuốc lá và sô-cô-la.

Ngoài ra, còn có các dòng cao cấp hơn như Napoleon (tối thiểu 6 năm ủ, xếp giữa VSOP và XO), XXO (Extra Extra Old) với thời gian ủ tối thiểu 14 năm, hoặc các dòng Hors d'Age (vượt xa các tiêu chuẩn thông thường, thường rất lâu năm và phức tạp).

Cognac VSOP phân hạng rượu thượng hạng

2. Hương vị và nồng độ cồn rượu Cognac

Cognac có nồng độ cồn tiêu chuẩn khoảng 40%, sau khi được pha loãng từ eau-de-vie ban đầu (khoảng 70%).

Hương vị của Cognac thay đổi tùy thuộc vào độ tuổi, loại thùng gỗ và cách pha trộn, nhưng thường mang phong cách ấm, hài hòa với các tầng hương: trái cây tươi (mơ, đào, nho), hoa (hoa hồng, hoa trắng), gỗ sồi, vani, caramel, thuốc lá, gia vị, và đôi khi là da thuộc hay sô-cô-la.

Cognac trẻ thì nhẹ, sảng khoái, còn Cognac lâu năm thì đậm đà, phức tạp và có hậu vị kéo dài.

IV. Cách thưởng thức Cognac đúng chuẩn

1. Dùng ly phù hợp

Để có trải nghiệm tốt nhất, Cognac nên được thưởng thức trong ly tulip (ly có thân phình và miệng hẹp để tập trung hương thơm) hoặc ly balloon (ly tròn, đáy rộng, giúp làm ấm rượu bằng hơi tay). Tránh dùng ly miệng rộng vì sẽ làm hương rượu bay hơi nhanh chóng.

Ly uống rượu Cognac

2. Nhiệt độ phục vụ lý tưởng

Cognac thường được phục vụ ở nhiệt độ phòng (khoảng 20–22°C). Nhiệt độ này giúp phát huy tối đa các tầng hương. Tránh làm lạnh vì sẽ làm che lấp mùi hương phức tạp của rượu, và cũng không nên hâm nóng trực tiếp bằng lửa vì có thể làm biến đổi cấu trúc và phá hủy hương vị tinh tế của Cognac. Nếu cần, bạn có thể làm ấm ly bằng tay để kích hoạt hương thơm một cách nhẹ nhàng.

3. Thưởng thức nguyên chất

Cách truyền thống và chuẩn nhất để thưởng thức Cognac là uống nguyên chất, từng ngụm nhỏ. Hãy xoay nhẹ ly để hương lan tỏa, sau đó hít sâu và thưởng thức từng lớp vị trên đầu lưỡi – từ vị ngọt ban đầu đến hậu vị kéo dài.

4. Kết hợp với món ăn hoặc cigar

Cognac là một thức uống tuyệt vời để kết hợp. Các dòng trẻ (VS, VSOP) có thể đi kèm với phô mai mềm, hoặc các món tráng miệng như sô-cô-la đen, trái cây sấy. Với những dòng XO hoặc lâu năm, kết hợp với xì gà cao cấp là một lựa chọn sang trọng được giới sành rượu đặc biệt ưa chuộng, giúp làm nổi bật chiều sâu và sự phức tạp của cả hai.

5. Thưởng thức trong cocktail (với Cognac trẻ)

Với các dòng Cognac trẻ như VS hoặc VSOP, việc sử dụng chúng làm nền trong các loại cocktail cổ điển như Sidecar, French 75 hoặc Sazerac mang lại trải nghiệm mới lạ và hiện đại, đồng thời vẫn giữ được tinh thần và hương vị đặc trưng của rượu.

Pha Cognac như một dạng Cocktails

V. Bí quyết bảo quản rượu Cognac

Cognac nên được bảo quản ở nơi khô ráo, thoáng mát, tránh ánh sáng trực tiếp và nhiệt độ thay đổi đột ngột. Nhiệt độ lý tưởng để bảo quản là từ 15–20°C với độ ẩm khoảng 70%. Chai Cognac chưa mở có thể giữ được hương vị tốt trong nhiều thập kỷ.

Chai Cognac đã mở nắp nên được đậy kín bằng nút chai ban đầu, bảo quản trong tủ rượu hoặc nơi mát mẻ để tránh oxy hóa làm mất hương vị. Không nên để Cognac trong tủ lạnh vì nhiệt độ quá thấp sẽ làm giảm mùi thơm đặc trưng của rượu. Nên tiêu thụ trong vòng vài tháng sau khi mở nắp để đảm bảo chất lượng tốt nhất.

VI. Cognac khác gì so với Brandy?

Một trong những câu hỏi phổ biến nhất là liệu Cognac có phải là Brandy hay không và chúng khác nhau như thế nào.

Brandy là thuật ngữ chung cho rượu mạnh được chưng cất từ rượu vang trái cây lên men (chủ yếu là nho). Có rất nhiều loại brandy khác nhau được sản xuất trên khắp thế giới. Cognac là một loại Brandy, nhưng không phải tất cả Brandy đều là Cognac. Để được gọi là Cognac, loại rượu Brandy này phải tuân thủ nghiêm ngặt các quy định về:

- Chỉ được sản xuất tại vùng Cognac, Pháp.

- Chủ yếu là từ giống nho Ugni Blanc.

- Chưng cất hai lần trong nồi đồng Charentais, ủ trong thùng gỗ sồi Pháp ít nhất 2 năm.

Nói cách khác, mọi Cognac đều là Brandy, nhưng không phải mọi Brandy đều là Cognac. Cognac là một sản phẩm có xuất xứ được bảo hộ (Appellation d'Origine Contrôlée - AOC) với tiêu chuẩn chất lượng và quy trình nghiêm ngặt hơn rất nhiều so với Brandy thông thường.

Cognac không chỉ là một loại rượu mạnh cao cấp, mà còn là biểu tượng của sự tinh tế, đẳng cấp và một hành trình đầy đam mê từ vườn nho đến ly rượu. Dù để thưởng thức cá nhân hay làm quà biếu trong các dịp đặc biệt, Cognac luôn mang đến dấu ấn khó quên.

Hy vọng cẩm nang này đã giúp bạn hiểu rõ hơn về mọi khía cạnh của rượu Cognac, từ nguồn gốc, quy trình sản xuất phức tạp, cách phân loại cho đến những bí quyết thưởng thức và bảo quản. Hãy bắt đầu hành trình khám phá thế giới Cognac của riêng bạn và cảm nhận sự kỳ diệu trong mỗi giọt rượu.

Bạn đang tìm kiếm một chai Cognac chất lượng? Khám phá các dòng rượu Cognac chính hãng, được tuyển chọn kỹ lưỡng tại Food City – nơi hội tụ những món quà tặng rượu sang trọng và ý nghĩa. Truy cập duiheomuoi.com để biết thêm chi tiết!