Tết quê miền Tây là sự hòa quyện giữa phù sa, tình người và những phong tục mộc mạc được gìn giữ suốt bao đời. Khám phá tất tần tật về Tết quê miền Tây tại đây nhé!
Mỗi độ xuân về, người Việt lại hướng về quê hương. Nhưng có lẽ, không khí Tết Nguyên Đán tại miền Tây Nam Bộ – vùng đất của phù sa, của những con sông hiền hòa và vườn cây trái trĩu quả lại mang một màu sắc thật khác vừa dung dị, vừa lãng mạn, mà bất cứ ai từng trải qua đều không thể quên.
Nếu bạn đang tìm kiếm những nét đẹp truyền thống, những hương vị đậm đà hay những trải nghiệm Tết quê miền Tây ngày Tết đáng nhớ, bài viết này là dành cho bạn.
I. Tết quê miền Tây – vì sao lại đặc biệt?
Tết quê miền Tây không chỉ là ngày nghỉ lễ mà còn là một trạng thái cảm xúc, một bức tranh sống động về sự đoàn tụ và lòng hiếu khách.
1. Không khí ấm áp, giản dị
Khác với sự hối hả của thành thị, Tết ở miền Tây diễn ra chậm rãi và êm đềm. Cái Tết nằm trong màu vàng tươi của hoa vạn thọ, màu hồng của hoa mai tứ quý và hương thơm của lá chuối, lá cẩm dùng để gói bánh.
Người dân nơi đây hiếu khách, chân chất, khiến cho mỗi lời chúc Tết hay mỗi bữa cơm đều trở nên ấm áp lạ thường.
Không khí Tết quê miền Tây
2. Nhà ven sông, chợ nổi, vườn trái trĩu quả
Đặc trưng của Tết miền Tây gắn liền với sông nước. Nhà cửa được dọn dẹp, trang hoàng rực rỡ bên bờ kênh, bờ rạch.
Các ghe xuồng tấp nập mang hoa kiểng, trái cây lên bờ. Chỉ cần nghe tiếng máy nổ, tiếng mái chèo khua nước là biết xuân đã về.
Vườn cây trái ngày Tết lại càng rực rỡ, sẵn sàng cho những chuyến thăm quan hái lộc đầu năm.
Hình ảnh chợ nổi ở miền Tây
3. Tinh thần đoàn tụ
Tết là dịp con cháu từ Sài Gòn, Bình Dương, hay xa hơn là nước ngoài, đổ về quê nhà. Tinh thần đoàn tụ này được thể hiện rõ nhất qua những đêm quây quần bên bếp lửa, cùng nhau gói bánh tét, kể chuyện và chờ đón giao thừa.
II. Tết miền Tây ngày xưa: Mộc mạc, nghĩa tình
Nhắc đến tết miền tây ngày xưa là nhắc đến những ký ức về sự chuẩn bị cầu kỳ, chân thành và đầy tình làng nghĩa xóm.
1. Gói bánh tét lá cẩm, bánh ít than
Nếu miền Bắc có bánh chưng, miền Tây có bánh tét. Bánh tét nơi đây nổi tiếng với hương vị đặc trưng: nếp dẻo thơm, nhân thịt mỡ đậu xanh béo ngậy.
Đặc biệt, người Khmer còn gói bánh tét lá cẩm (có màu tím đẹp mắt) hay một số vùng còn có bánh ít trần làm từ than. Cả gia đình cùng thức đêm luộc bánh, giữ lửa, chính là nét đẹp văn hóa không thể thay thế.
Gói bánh Tét - Tết miền Tây xưa
2. Tập quán chưng bông vạn thọ + mai vàng
Tết miền Tây chuộng chưng hai loại hoa:
Vạn thọ: Tượng trưng cho sự trường thọ, may mắn. Cả nhà thường tự trồng hoặc mua những chậu to, vàng rực rỡ để trang trí trước hiên nhà.
Mai vàng: Màu vàng của hoa mai tượng trưng cho sự giàu sang, phú quý. Mai miền Tây thường nở rộ, cánh kép dày dặn, được chăm sóc kỹ lưỡng trong vườn.
Người miền Tây thường trồng mai và bông vạn thọ trước nhà để chưng Tết
3. Trẻ con đi hái lộc, nhận lì xì
Trẻ con ngày xưa háo hức chờ mong được người lớn dẫn đi hái lộc (thường là xin một cành cây nhỏ ở chùa hoặc nhà ai đó) và nhận những phong bao lì xì mỏng dính nhưng chứa đựng lời chúc may mắn cả năm.
Nhận lì xì đầu năm
4. Chợ quê rộn ràng ngày 28–30 Tết
Chợ quê những ngày giáp Tết luôn là nơi sôi động nhất, nơi người ta mua lá chuối, nếp, đậu, thịt heo, và đặc biệt là các loại dưa muối. Ai nấy đều muốn sắm sửa đầy đủ, không để thiếu thốn trong ba ngày Tết.
III. Tết miền Tây hôm nay: Sôi động nhưng vẫn giữ nét truyền thống
Mặc dù cuộc sống hiện đại đã mang đến nhiều thay đổi, nhưng tết miền tây hôm nay vẫn giữ được cái hồn truyền thống, đồng thời thêm vào sự sôi động của một vùng đất du lịch tiềm năng.
1. Du lịch miền Tây phát triển mạnh dịp Tết
Với nhu cầu trải nghiệm không khí Tết xưa, du lịch nghỉ dưỡng vùng sông nước trở thành xu hướng. Các tour du lịch miền Tây Tết được thiết kế để du khách vừa thưởng thức đặc sản, vừa tham gia các hoạt động truyền thống như gói bánh, chèo xuồng, hái trái cây.
2. Chợ hoa Cần Thơ – Sa Đéc nổi tiếng
Chợ hoa Xuân là điểm nhấn không thể thiếu. Làng hoa Sa Đéc (Đồng Tháp) và Chợ hoa Xuân tại bến Ninh Kiều (Cần Thơ) là hai điểm đến thu hút hàng triệu du khách. Hoa kiểng được chở bằng ghe, bày bán trên bến sông tạo nên cảnh tượng độc đáo.
Nét đẹp lao động của bà con miền Tây ở làng hoa Sa Đéc
3. Nhiều lễ hội đầu năm, xu hướng du xuân bằng ca nô, tour sông nước
Các lễ hội như Lễ hội Ok Om Bok của người Khmer hay các lễ cúng đình, cúng miễu vẫn được duy trì. Xu hướng du xuân hiện đại là di chuyển bằng ca nô cao tốc, khám phá các cù lao, miệt vườn trong ngày.
IV. Top phong tục Tết miền Tây đặc trưng nhất
1. Tục dựng nêu – báo hiệu Tết đã về
Tương tự như các vùng miền khác, người miền Tây cũng có tục dựng nêu nhưng có thể đơn giản hơn. Cây nêu thường là cây tre cao, được dựng lên vào khoảng ngày 23 đến 29 tháng Chạp.
Ý nghĩa của việc dựng nêu là xua đuổi tà ma, những điều không may mắn trong năm cũ, đồng thời báo hiệu cho tổ tiên và thần linh biết rằng gia đình đã sẵn sàng đón Tết.
Trên ngọn nêu, người ta có thể treo những vật dụng trang trí như lá dừa, bùa trừ tà, hoặc đèn lồng nhỏ. Khi thấy cây nêu vút cao, người dân biết rằng không khí Tết đã chính thức bao trùm xóm làng.
2. Nghi lễ đưa - rước ông bà: Lòng hiếu thảo nơi đất lành
Đây là nghi thức thiêng liêng và quan trọng nhất.
Cúng đưa ông bà (Chiều 30 Tết): Vào buổi chiều cuối cùng của năm, gia đình làm mâm cơm thịnh soạn, cúng tiễn các vị thần và mời tổ tiên về nhà ăn Tết. Đây là thời khắc cả nhà quây quần bên bàn thờ, tưởng nhớ người đã khuất.
Mâm cơm cúng ông bà miền Tây ngày Tết
Cúng rước ông bà (Mùng 3 hoặc Mùng 4 Tết): Sau ba ngày Tết sum vầy, con cháu lại chuẩn bị mâm cỗ để cúng tiễn, cám ơn ông bà đã về ăn Tết và tiễn các vị về cõi âm. Tùy từng địa phương, nghi lễ này có thể diễn ra vào mùng 3 hoặc mùng 4. Lễ vật thường có đồ mặn, trái cây và trầu cau.
3. Cúng đất – Cúng đình: Cầu mong mưa thuận gió hòa
Phong tục thờ cúng gắn liền với đời sống nông nghiệp và sông nước.
Cúng Đất (Cúng Thổ Địa): Ngoài việc dọn dẹp bàn thờ gia tiên, người miền Tây còn cúng Thổ Địa (Thần Đất) để cầu mong đất đai màu mỡ, mùa màng bội thu.
Cúng Đình: Các ngôi đình làng là trung tâm văn hóa cộng đồng. Vào những ngày đầu năm, người dân đổ về đình cúng bái, tạ ơn các vị Thành Hoàng Bổn Cảnh.
Đây là dịp để cộng đồng làng xã gắn kết, duy trì truyền thống "Uống nước nhớ nguồn" và cầu xin sự phù hộ, bảo vệ.
4. Mâm cỗ Tết miền Tây: Hương vị của phù sa
Mâm cỗ Tết là tinh hoa ẩm thực, thể hiện sự no đủ, sung túc. Món ăn phải có (những món ăn truyền thống xưa của người miền Nam chính gốc.
Thịt kho hột vịt (Kho tàu): Là món ăn không thể thiếu, tượng trưng cho sự đầy đặn, tròn vẹn. Thịt ba rọi được kho mềm rục với nước dừa tươi tạo nên vị ngọt thanh, béo bùi đặc trưng.
Bánh tét: Dùng để cúng tổ tiên và đãi khách, bánh tét miền Tây thường có nhân đậu xanh, thịt mỡ, thậm chí là nhân chuối.
Canh khổ qua nhồi thịt: Món này mang ý nghĩa xua đi mọi khổ đau, xui xẻo của năm cũ, đón chào những điều tốt lành. Khổ qua được nhồi thịt heo băm, nấu cùng nước dừa ngọt nhẹ.
Các món đồng quê khác: Ngoài ra, tùy từng vùng còn có Cá Lóc Nướng Trui hay các món canh chua đặc trưng của miền sông nước như Canh chua bông điên điển hoặc Canh chua cá lóc.
Mâm cỗ ngày Tết miền Tây có thịt kho, canh khổ qua, đồ chua..
5. Tục đi chùa đầu năm và hái lộc
Mùng 1 Tết, người dân đi chùa, viếng miếu là một nét văn hóa đẹp. Đây là lúc con người tìm về chốn thanh tịnh, gạt bỏ lo âu, cầu an, cầu phúc cho gia đình.
Xin xăm/Gieo quẻ: Tại chùa, nhiều người còn xin xăm hoặc gieo quẻ để xem vận mệnh cả năm.
Hái lộc: Người ta thường bẻ một cành lá non (hái lộc) từ cây xanh trong sân chùa hoặc miếu, mang về nhà với niềm tin cành lộc ấy sẽ mang lại tài lộc, may mắn, và sức sống tươi mới cho gia đình trong năm mới.
Hái lộc đầu năm ở các chùa chiềng
6. Văn hoá lì xì tình cảm và mộc mạc
Văn hóa lì xì ở miền Tây thiên về tình cảm, mộc mạc.
Người lớn lì xì cho trẻ nhỏ và người già không chỉ bằng tiền mà còn bằng những lời chúc chân thành, toát lên sự quý trọng sức khỏe và tình thân.
Giá trị vật chất không được đặt nặng bằng ý nghĩa tinh thần và lời chúc phúc mà phong bao đỏ mang lại.
V. Gợi ý du lịch miền Tây ngày Tết – Những điểm không thể bỏ lỡ
Nếu bạn có kế hoạch du lịch miền Tây ngày Tết, đây là những địa điểm bạn nên ghé thăm để cảm nhận trọn vẹn không khí xuân:
– Chợ nổi Cái Răng (Cần Thơ)
Dù không còn sầm uất như trước, chợ nổi Cái Răng ngày Tết vẫn mang vẻ đẹp độc đáo với các ghe bán hoa, trái cây Tết. Đến đây vào sáng sớm mùng 1 hoặc mùng 2 là trải nghiệm không khí mua bán đầu năm rất thú vị.
Du lịch miền Tây ở chợ nổi Cái Răng
– Làng hoa Sa Đéc (Đồng Tháp)
Đây là thủ phủ hoa kiểng của cả miền Nam. Du khách có thể đến tham quan, chụp ảnh với hàng trăm loại hoa rực rỡ, đặc biệt là Cúc mâm xôi, Vạn thọ và Mai vàng.
– Miệt vườn Vĩnh Long – Tiền Giang
Nhiều miệt vườn mở cửa đón khách tham quan trong dịp Tết. Bạn có thể tự tay hái bưởi, quýt, cam và thưởng thức trái cây tươi ngay tại vườn.
– Rừng Tràm Trà Sư (An Giang)
Du xuân Trà Sư là trải nghiệm sinh thái tuyệt vời, chiêm ngưỡng thảm bèo xanh mướt và hệ sinh thái đa dạng. Đây là nơi lý tưởng để "thanh lọc" tâm hồn sau một năm bận rộn.
– Cúng đình đầu năm
Nếu có cơ hội, hãy tham gia các lễ cúng đình của cộng đồng địa phương vào ngày mùng 2, mùng 3 Tết để tìm hiểu văn hóa và phong tục miền Tây một cách chân thực nhất.
VI. Lịch sử – Văn hóa miền Tây hình thành phong tục Tết
Phần lớn các tập quán Tết của miền Tây đều chịu ảnh hưởng sâu sắc từ lịch sử miền tây khai hoang và tính cách con người nơi đây.
– Ảnh hưởng của Nam Bộ xưa
Miền Tây là vùng đất mới khai phá từ hơn 300 năm trước. Vì vậy, phong tục nơi đây mang tính dung hợp cao, kết hợp truyền thống người Việt từ miền Trung – miền Bắc và ảnh hưởng của văn hóa Khmer, Chăm, Hoa.
– Nếp sống phóng khoáng, trọng nghĩa tình
Sống trên vùng sông nước, người dân miền Tây có tính cách phóng khoáng, hào sảng. Sự hào sảng này thể hiện trong mâm cỗ Tết thịnh soạn, sự hiếu khách và việc đón Tết không quá câu nệ, tập trung vào tình cảm gia đình, tình làng nghĩa xóm.
Tinh thần hiếu khách của người miền Tây
– Tín ngưỡng, thờ cúng tổ tiên
Dù sống trên sông nước, tín ngưỡng thờ cúng tổ tiên của người miền Tây vẫn rất mạnh mẽ. Việc thờ cúng đất đai, sông ngòi (Hà Bá) và các vị Thần là để bày tỏ lòng biết ơn, cầu mong sự che chở trong cuộc sống gắn liền với nghề nông và sông nước.
VII. Du khách nên mua gì về miền Tây làm quà Tết cho gia chủ?
Người miền Tây nổi tiếng hiếu khách, thoải mái và rất thích nhâm nhi rượu ngon trong những dịp sum vầy. Đặc biệt vào Tết, mỗi gia đình đều chuẩn bị vài chai rượu để mời khách, vừa lấy may đầu năm, vừa thể hiện sự trọng thị.
Thay vì các loại rượu quen thuộc, du khách có thể chọn những dòng rượu mới lạ, nhẹ nhàng và dễ thưởng thức để tạo điểm nhấn cho món quà Tết.
Rượu sake là một gợi ý rất hợp vì hương vị thanh êm, thơm nhẹ và uống mát lạnh cực kỳ dễ chịu. Gia chủ miền Tây vốn thích những loại rượu có hậu vị mềm, không quá gắt, nên khi mở chai sake trong buổi họp mặt đầu xuân, mọi người có thể cùng nhau cụng ly một cách thoải mái, vui vẻ mà không sợ bị nặng đầu hay nóng người.
Hộp quà rượu sake biếu Tết cho người miền Tây
Bên cạnh sake, rượu mơ cũng là lựa chọn được nhiều người miền Tây yêu thích, đặc biệt là phụ nữ và người lớn tuổi. Vị ngọt dịu xen chút chua nhẹ mang lại cảm giác dễ chịu, rất hợp khi dùng cùng bánh mứt hoặc trái cây đầu năm. Một chai rượu mơ đẹp mắt khi được mang biếu không chỉ làm sáng bàn tiệc mà còn mang ý nghĩa gửi tặng sự ngọt ngào, may mắn đến gia chủ.
Hôp quà rượu mơ
Điều thú vị là cả sake và rượu mơ đều mang đến sự mới mẻ trong văn hóa uống rượu ngày Tết. Khi du khách mang theo những hộp quà này về miền Tây, gia chủ thường cảm thấy thích thú vì có cơ hội thưởng thức thêm một hương vị mới lạ, vừa tao nhã vừa hợp với không khí sum vầy.
Và khi mở chai ra mời nhau trong những câu chuyện đầu xuân, món quà ấy trở thành sợi dây kết nối, làm cho buổi gặp gỡ thêm phần ấm áp và đáng nhớ.
Tết quê miền Tây là sự hòa quyện giữa phù sa, tình người và những phong tục mộc mạc được gìn giữ suốt bao đời. Dù cuộc sống đổi thay, Tết nơi đây vẫn giữ nguyên nét chân phương và nghĩa tình, khiến bất cứ ai một lần ghé qua đều lưu giữ trong lòng cảm giác yên bình rất riêng.
Từ tiếng ghe xuồng rộn rã, mâm cỗ đầy vị sông nước, đến những câu chuyện sum vầy bên nồi bánh tét… tất cả tạo nên một miền ký ức không thể nhầm lẫn. Và khi du khách mang theo một món quà tinh tế như rượu sake hay rượu mơ để biếu gia chủ, đó không chỉ là lời chúc đầu năm mà còn là cách chia sẻ hương vị mới, góp thêm niềm vui cho những buổi họp mặt ấm cúng.